Het echte creatieve gedeelte bij het ontwerpen van een huis is bij het afronden van het definitief ontwerp wel
afgerond. Enorm leuk om mee bezig te zijn, maar vooral door de enorme keuzevrijheid (zeker bij welstandsvrij bouwen)
ook behoorlijk inspannend.
Hieronder staan de stappen die wij doorlopen hebben (vanzelfsprekend in grote mate onder leiding van de architect).
Uiteraard zal een dergelijk proces bij elke woning en elke opdrachtgever anders verlopen, maar het kan in ieder geval
een indruk geven van de activiteiten, de volgorde van beslissingen en de keuzes. Voor een snelle indruk:
zie de pagina over ontwerpproces in afbeeldingen.
Bezint eer gij begint. Het zal voor een architect onmogelijk zijn om een huis te ontwerpen zonder dat het
duidelijk is wat er door de opdrachtgever van verwacht wordt. De truc is om vooral niet zelf te gaan tekenen
en zo al te beginnen met ontwerpen, maar om vast te leggen waaraan het ontwerp moet voldoen in een programma van eisen. Liever geen oplossingen dus, maar randvoorwaarden en eisen waarbinnen nog van alles mogelijk is. Het verzinnen van de oplossingen
wordt normaal gesproken de klus voor de architect.
Onze verwachtingen van de woning hebben we vertaald naar de volgende eisen:
- Bovengrens voor de stichtingskosten
- Bruto vloeroppervlak ca. 150 m2
- De keuken is een onderdeel van de woonkamer
- De keuken grenst aan een patio van ca. 20 m2
- Er is een apart dakterras van minimaal 40 m2
- De begane grond heeft een berging van ca. 20 m2
- Zoveel mogelijk open ruimte, met een minimaal aantal deuren
- Lichte ruimtes
De gewenste uitstraling van een ruimte of een gevel is vaak lastig te vatten, we hadden in het begin geen idee
welke kant het precies op moest. Toch kun je de architect een indruk geven van de uitstraling waar je naar op
zoek bent door bijvoorbeeld het maken van een moodboard met foto's van projecten die je aanspreken.
De zoektocht naar de architect verliep zeer vlot. We hebben twee gesprekken gehad met architecten welke al huizen in Nieuw Leyden hadden ontworpen in eerdere fasen, en waarbij de aanpak en ontwerpstijl bij ons aansloten. De architect die het uiteindelijk werd, had de scherpste aanbieding en gaf ook de beste indruk.
Waar te beginnen? Gelukkig heeft Nieuw Leyden een bouwenveloppe opgesteld waarbinnen je eigen ontwerp moet passen. De
basisafmetingen van de parkeerbak liggen in principe ook vast. Deze eerste 'beperkingen' zorgen er in ieder
geval voor dat de keuzevrijheid niet oneindig groot is. De gesprekken met de architect gaan in eerste
instantie vooral over de orientatie van de woning t.o.v. de zon en de omgeving, en de hierop af te stemmen
indeling van de woning. Een belangrijk deel van de indeling wordt bepaald door de locatie van de trappen en daarmee
de invulling van de verkeerszone. Het komt nog even in ons op om de trappen centraal in de woning te plaatsen
als scheiding tussen keuken en woonkamer, maar het verstoort het open karakter van de ruimte. Het kan een
bewuste keuze zijn om een centrale plek voor de trappen te kiezen, al is het dan wel snel wenselijk om ook
mooiere trappen te gebruiken dan gebruikelijk (dus te gaan voor bijvoorbeeld metaal of glas) en deze zijn
weer erg kostbaar... We kwamen snel uit bij een efficiente verkeerszone in de lengterichting langs een van
de zijmuren. Allemaal rechte trappen, boven elkaar met de toiletten, garderobe en washok in dezelfde zone
over de verdiepingen verdeeld. De rest van de ruimtes blijven hierdoor open en ruim.
Na het bepalen van de verkeerszone, en samen met het programma van eisen
volgt er spoedig een indeling van de overige ruimtes. Lastig was alleen om een goede plek voor de badkamer te vinden. We willen graag
het raam open kunnen zetten en de voorkeur is dus om de badkamer aan de voor- of achtergevel te laten
grenzen. De indeling van de overige kamers wordt hierdoor alleen zo ongunstig dat de badkamer toch centraal
komt te liggen. En de ventilatie lossen we op met een te openen dakvenster!
Als de basis voor de indeling staat, is het tijd om
naar de gevels te kijken. Als we ergens nog weinig ideeen over hadden dan was het dit punt wel. Met een
fotoverzameling van huizen en gevelmaterialen brengen we over wat we mooi vinden. Maar waarom
het nou net die gevels zijn die we mooi vinden... Gelukkig heeft de architect genoeg aan de foto's
en komen we erachter wat het is wat we willen terugzien in de gevels: symmetrie en logische rustige patronen,
veel glas en strakke materialen. Tientallen mogelijke gevelontwerpen passeren in meerdere ontwerpbijeenkomsten
de revue. Alle varianten van combinaties van raamgroottes, -locaties en niveauverschillen in de gevel hebben
we zo'n beetje voorbij zien komen. Aan de hand van fotorealistische visualisaties en schaalmodellen van de gevel worden de beste
varianten verder uitgewerkt.
Nu de belangrijkste vertrekpunten voor het ontwerp zijn vastgelegd, wordt toegewerkt naar het Voorlopig Ontwerp. De allereerste
indeling bleek in ons geval in een keer goed te zijn. Met wat minimale laatste aanpassingen is het afgerond. Met de verdere uitwerking
van de gevel loopt het ook voorspoedig, echter zijn er hier nog genoeg vragen (die er overigens nog mogen zijn in deze fase).
Inmiddels is de constructeur ook aan het werk: de constructie wordt beoordeeld en waar nodig aangepast. In ons geval zijn er
geen (zichtbare) maatregelen nodig ter verbetering van bijvoorbeeld de stabiliteit, mede doordat we uitgaan van stabielere
prefab beton wanden (in plaats van kalkzandsteen).
In een document met visualisaties, aanzichten en
plattegronden wordt het VO vastgelegd. En natuurlijk mag
de maquette van 1: 50 niet ontbreken!
Een belangrijkste actie na het VO was de eerste echte kostenraming. Natuurlijk moet de architect bij het ontwerpen
inschatten dat het bouwkostenbudget gerespecteerd blijft, maar het blijft - zeker met de veranderende prijspeilen - een
specialisme om dit in te schatten. De nauwkeurigheid van de door een bouwkundig bureau opgestelde kostenraming
vonden we in eerste instantie nog onvoldoende. Samen met onze architect zijn toen de grootste kostenposten vergeleken met
werkelijk gemaakte kosten uit eerdere fasen in Nieuw Leyden. Na het bijstellen van de kostenraming, was de uitkomst zoals
dat gaat met kosten: boven budget. De berekening gaf ook mooi inzicht in waar er kostenbesparingen mogelijk was.
Dit waren met name het verkleinen van het raamoppervlak en het weglaten van de louvrepanelen.
Maar uiteraard mogen de bezuinigen niet leiden tot een degradatie van het ontwerp. De architect raadde ons aan
om bewust te kiezen voor een aantal elementen in het ontwerp die dan ook extra geld mogen kosten. Dit om te
voorkomen dat bij elke keuze net even de betere en meestal duurdere optie wordt gekozen en er zo bij alles 10
en 20% bijkomt ten opzichte van wat gebruikelijk is... Wij gaan voor: strakke aluminium kozijnen en vouwdeuren
bij de keuken, en een raamoppervlak wat zeker 25% lager ligt dan in het VO, maar nog steeds een heel
lichte woning geeft (wat weer past bij ons programma van eisen). De verspringingen in de gevels gaan eruit. Niet om financiele redenen,
maar omdat we verwachten dat we er over een paar jaar op uit zijn gekeken. Maar geheel vlakke witgestucte gevels vinden we
weer te steriel, dus het stucwerk moet op de valreep plaatsmaken voor
houten latten die zorgen voor kleur en diepteverschil
tussen kozijnen en gevel.
Een belangrijk aandachtspunt tijdens het DO zijn de principekeuzen voor de W- en E-installaties en de
EPC-berekening (EnergiePrestatie Coefficient), waaruit blijkt hoe energiezuinig de woning is. Wat betreft
de EPC schrijft het bouwbesluit een wettelijk minimum voor en Nieuw Leyden heeft daar nog iets vanaf gehaald.
Het resultaat is dat er al snel extra energiebesparende maatregelen
nodig zijn om de norm te halen, zeker bij grote raamoppervlakken in de woning. In ons geval zijn het vraaggestuurde ventilatieroosters,
die de lucht verversen als de sensoren te veel koolstofdioxide waarnemen. We kiezen bewust niet voor balansventilatie,
omdat we hier te veel technische risico's aan vinden kleven en geen zin hebben om de filters te moeten
onderhouden. Voor de verwarming zitten we vast aan stadsverwarming (onderdeel van contract met Nieuw Leyden).
En dan ligt de keuze voor vloerverwarming voor de hand, en daar hebben we geen problemen mee (prettige warmte,
geen radiatoren)!
Het DO wordt vastgelegd in eenzelfde soort document als die van het VO, al zijn er doorsneden van details
toegevoegd. En ook nu wordt er weer een 1 op 50 maquette
in elkaar geknutseld! En om er zeker van te zijn dat geen m2 aan je aandacht ontsnapt kun je ook nog zelf een eenvoudig
3D model op de computer tekenen met Google Sketchup.
De ontwerpkeuzes die voor het grootste deel bepalend zijn voor de uitstraling van de woning, zijn in het DO vastgelegd.
In de bestekfase wordt het ontwerp verder gespecificeerd tot op type- en onderdeelniveau. Voor ons betekent dit bijvoorbeeld dat we
in een showroom de gekozen aluminium kozijnen eens gaan bekijken en dat we in hoofdlijnen weten wat onze wensen zijn voor de keuken en badkamer (bijv.
een douchekop uit het plafond). Al deze detaillering wordt opgenomen in de bestekstukken, zodat er een complete omschrijving van het ontwerp
naar de aannemers kan voor de aanbesteding. Een minder volledige omschrijving geeft later meer discussie en onduidelijkheid.
En als alles dan klopt... ligt er met het uiteindelijke bestek een vastlegging van een ontwerp, wat precies
voldoet aan de eisen die er in het begin gesteld zijn!
|
© 2007-2011 zelfjehuisbouwen.nl
|
